Podwyższone stężenie cholesterolu we krwi to problem wielu osób, wśród których większość nie jest świadoma zagrożenia. Hipercholesterolemia bowiem na ogół nie daje żadnych oczywistych objawów. Dlaczego prawidłowy poziom cholesterolu jest tak ważny i w jaki sposób o niego dbać?
W pierwszej kolejności warto rozprawić się z mitem, że zbyt wysoki poziom cholesterolu dotyczy wyłącznie ludzi starszych. Nic bardziej mylnego! Proces jego odkładania się w naczyniach krwionośnych zaczyna się zdecydowanie wcześniej i trwa niezauważenie latami, prowadząc do znacznego podwyższenia ryzyka choroby wieńcowej.
Szacuje się, że dyslipidemia dotyczy 60-80% osób dorosłych w Polsce. Aż 2 na 3 osoby z hipercholesterolemią nie są tego świadome¹.
Warto też wspomnieć, że ryzyko hipercholesterolemii jest wyższe u osób z nadwagą i otyłością, ale nie oznacza to, że osoby szczupłe nie mogą borykać się z tym problemem.
By przekonać się, czy podwyższony poziom cholesterolu również nas dotyczy, konieczne jest wykonanie badania krwi, tzw. lipidogramu, które obejmuje oznaczenie stężeń cholesterolu całkowitego oraz jego frakcji: LDL (tzw. złego cholesterolu), HDL (tzw. dobrego cholesterolu), nie-HDL (obrazującego poziom wszystkich tłuszczów, które odgrywają rolę w powstawaniu blaszki miażdżycowej) i trójglicerydów.
Jak można było usłyszeć z ust jednego z ekspertów uczestniczących w panelu "Diagnostyka i leczenie zaburzeń lipidowych w Polsce" podczas konferencji "Priorytety w Ochronie Zdrowia 2022":
– Niezmiernie ważne jest rozpropagowanie znaczenia dla naszego zdrowia zaburzeń lipidowych. To jest przecież najprawdopodobniej najważniejszy czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Często zapominamy, że działanie podwyższonego stężenia cholesterolu jest wieloletnie. Dlatego profilaktyka powinna być rozpoczynana bardzo wcześnie².
² Cytat za: Hipercholesterolemia – tykająca bomba, Kurier Medyczny 01/2022 [dostęp: https://www.termedia.pl/Hipercholesterolemia-tykajaca-bomba,147,46692,1,0.html]
Zdrowy styl życia to nie puste słowa, ale kilka zasad, które powinny dotyczyć każdego z nas. Mówi się o nich nie tylko w kontekście profilaktyki, ale też poprawy zdrowia, np. w sytuacji, gdy rozpoznano u nas zbyt wysoki poziom cholesterolu we krwi. A co obejmuje?
Zaleca się co najmniej 30 min aktywności fizycznej dziennie (np. spacer, bieganie, jazda na rowerze lub pływanie). Potrzeba jednak, by w ciągu tego czasu poczuć co najmniej umiarkowane zmęczenie².
Rodzaj sportu nie ma większego znaczenia. Najlepiej wybrać formę ruchu, która jest dostosowana do stanu naszego zdrowia, ale też sprawia nam radość. Zmuszanie się do czegoś lub uleganie modzie to szybka droga do zniechęcenia.
Dokonywanie właściwych wyborów żywieniowych
Odpowiednio zbilansowana dieta to podstawa. Powinna być bogata w świeże warzywa i owoce, a także pełnoziarniste produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych, niskotłuszczowy nabiał, chude mięso, orzechy i nasiona, a uboga w tłuszcze zwierzęce, zwłaszcza te, które zawierają dużą ilość nasyconych kwasów tłuszczowych oraz żywność wysokoprzetworzoną (źródło izomerów trans).
Mając podwyższone stężenie cholesterolu, warto też sięgnąć po produkty wzbogacone w stanole roślinne. Dodaje się je m.in. do margaryn czy napojów jogurtowych Benecol®.
Unikaj stresu
Długo utrzymujący się stres nie tylko źle wpływa na naszą kondycję psychiczną, ale też prowadzi do podwyższenia cholesterolu całkowitego i "złego" cholesterolu LDL. Do tego wydzielany w nadmiarze kortyzol (hormon stresu) obciąża serce, co sprzyja rozwojowi chorób układu krążenia.
Staraj się zatem łagodzić skutki stresu, np. poprzez aktywność fizyczną. Wybieganie lub wyskakanie złości to nie tylko sposób na obniżenie psychicznego napięcia, ale też forma potrzebnego nam ruchu.
Zachowaj dobry nastrój
Im częściej szczerze się uśmiechamy, tym mniej się denerwujemy. Pozytywne nastawienie do życia sprzyja dobremu zdrowiu.
Unikaj dymu papierosowego
Dym tytoniowy wpływa na zmiany w fizjologii i budowie śródbłonka naczyń krwionośnych i może przyczynić się do rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego. Stąd należy zaprzestać palenia tytoniu, a także nie narażać się na jego bierne wdychanie.
Dbaj o odpowiednią ilość i jakość snu
Sen jest szalenie ważny, choć w dzisiejszych czasach bagatelizowany. Zatroszcz się więc o właściwy odpoczynek.
Staraj się spać od 7 do 9 godzin dobę ³ (więcej w tym przypadku wcale nie znaczy lepiej). Nie zasypiaj z telefonem w ręku ani przed telewizorem. Przed położeniem się do łóżka nie objadaj się i nie pij alkoholu.
¹ Hipercholesterolemia – tykająca bomba, Kurier Medyczny 01/2022 [dostęp: https://www.termedia.pl/Hipercholesterolemia-tykajaca-bomba,147,46692,1,0.html]
² Wytyczne WHO dotyczące aktywności fizycznej i siedzącego trybu życia [dostęp: https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/341120/WHO-EURO-2021-1204-40953-58211-pol.pdf?sequence=1]
³ How Much Sleep Do You Really Need? [dostęp: https://www.thensf.org/how-many-hours-of-sleep-do-you-really-need/]
Udowodniono, że estry stanoli roślinnych obniżają poziom cholesterolu. Wysokie stężenie cholesterolu jest czynnikiem ryzyka choroby wieńcowej serca. Efekt obniżenia poziomu cholesterolu o 7 – 10% występuje w ciągu 2-3 tygodni stosowania, przy spożyciu 1,5 – 2,4 g stanoli roślinnych dziennie.
Utrzymanie odpowiedniego poziomu cholesterolu jest szalenie ważne dla zdrowia. Zachowanie go w normie nie jest jednak proste. Co oprócz diety i aktywności fizycznej ma w tym kontekście największe znaczenie? I jaką rolę w walce z nadmiarem cholesterolu odgrywają stanole roślinne?
Roślinne sterole i stanole to związki nazywane ogólnie fitosterolami, które należą do tej samej grupy związków chemicznych co owiany złą sławą cholesterol. Występują zarówno w postaci wolnej, jak i zestryfikowanej (np. jako estry kwasów tłuszczowych).
To, co je wyróżnia, to zdolność obniżania stężenia cholesterolu całkowitego w surowicy krwi, a zwłaszcza jego frakcji LDL, którego nadmiar uznaje się za główny czynnik chorób sercowo-naczyniowych (stąd nazywa się go "złym" cholesterolem).
Dzieje się tak dlatego, że fitosterole częściowo hamują wchłanianie cholesterolu w jelitach.
Sterole i stanole są obecne przede wszystkim w roślinach oleistych, w niektórych nasionach oraz w orzechach. Najwięcej jest ich w olejach roślinnych (m.in. kukurydzianym, słonecznikowym, rzepakowym).
Skuteczne obniżenie stężenia cholesterolu całkowitego i frakcji LDL przy wyłącznym spożyciu olejów roślinnych bogatych w fitosterole nie jest jednak możliwe. Jest ich tam za mało, by mogły wywołać efekt terapeutyczny.
I tu z pomocą przychodzą produkty wzbogacane w te związki, np. Benecol® z estrami stanoli roślinnych. Do wyboru są margaryny w różnych wersjach (klasyczna, z oliwą z oliwek, o smaku masła), również w 100 proc. roślinna (bez laktozy). Wszystkie łączy brak konserwantów, sztucznych aromatów i barwników.
Uzupełnieniem diety mogą być też napoje jogurtowe Benecol® (w wersji klasycznej i o smaku truskawkowym). Są zamknięte w wygodnym opakowaniu, więc można je mieć zawsze pod ręką. Zawierają wyłącznie naturalnie występujące cukry, a obecna w nich witamina B1 wspiera prawidłową pracę serca.
Wytyczne European Society of Cardiology/European Atherosclerosis Society (ESC/EAS) z 2019 r. dotyczące postępowania w dyslipidemiach (stan, w którym poziom lipidów we krwi jest zaburzony) zaleca stosowanie żywności wzbogaconej sterolami i stanolami roślinymi (≥2 g/dzień z głównym posiłkiem):
Dieta to jednak nie wszystko. Bardzo ważna jest też aktywność fizyczna. I nie chodzi tu wcale o zmuszanie się do uprawiania sportu, którego nie lubimy, ale o wypracowanie codziennej rutyny ruchowej. Warto zacząć od kilkuminutowego spaceru, wizyty na basenie lub chodzenia z kijkami (nordic walking).
¹ Grupa Robocza do spraw leczenia dyslipidemii Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) oraz Europejskiego Towarzystwa Badań nad Miażdżycą (EAS), Wytyczne ESC/EAS dotyczące postępowania w dyslipidemiach: jak dzięki leczeniu zaburzeń lipidowych obniżyć ryzyko sercowo‑naczyniowe (2019), Zeszyty Edukacyjne. Kardiologia Polska 3/2020.
Udowodniono, że estry stanoli roślinnych obniżają poziom cholesterolu. Wysokie stężenie cholesterolu jest czynnikiem ryzyka choroby wieńcowej serca. Efekt obniżenia poziomu cholesterolu o 7 – 10% występuje w ciągu 2-3 tygodni stosowania, przy spożyciu 1,5 – 2,4 g stanoli roślinnych dziennie.
Po 40. roku życia coraz częściej słyszymy o potrzebie kontrolowania cholesterolu. Mało kto jednak wie, czym jest cholesterol, jakie funkcje pełni w organizmie i dlaczego jego nadmiaru tak bardzo nie lubią lekarze i dietetycy. Spróbujmy zatem odpowiedzieć na te pytania.
O cholesterolu lubimy mówić źle, tymczasem jest to substancja niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Pełni szereg istotnych funkcji, m.in. jest składnikiem budulcowym błon lipidowych oraz żółci, przez co pomaga w trawieniu tłuszczów, a także jest prekursorem witaminy D3 oraz hormonów steroidowych, takich jak progesteron, estrogen, testosteron oraz kortyzol.
Tak naprawdę większość cholesterolu pochodzi z syntezy endogennej, czyli wewnątrzustrojowej. Proces ten zachodzi głównie w wątrobie i jelicie cienkim.
Cholesterol może też być dostarczany wraz z pożywieniem. Znajdziemy go w tłuszczach zwierzęcych oraz produktach pochodzenia zwierzęcego (mięso i jego przetwory, masło, jaja oraz w mniejszym stopniu nabiał).
Co za dużo, to niezdrowo…
I tak jest właśnie z cholesterolem: gdy jest go za dużo, odkłada się i przyczynia do tworzenia w ścianach tętnic blaszki miażdżycowej. Stanowi to istotny czynnik ryzyka zawału serca i udaru mózgu.
Problem w tym, że taki stan przez lata nie daje żadnych objawów. Nic nie boli i nie wskazuje na to, że ściany naszych naczyń krwionośnych coraz bardziej się zwężają, utrudniając przepływ krwi i transportowanych wraz z nią substancji odżywczych.
Stąd też zaleca się wykonywanie regularnych badań krwi i oznaczanie profilu lipidowego (lipidogramu), który obejmuje poziom: cholesterolu całkowitego oraz jego frakcji – LDL (tzw. złego cholesterolu), HDL (tzw. dobrego cholesterolu), nie-HDL (obrazującego poziom wszystkich tłuszczów, które odgrywają rolę w powstawaniu blaszki miażdżycowej) i trójglicerydów.
- Systematyczne kontrole laboratoryjne stężenia cholesterolu we krwi są zalecane mężczyznom w wieku >40 lat i kobietom >50 lat oraz wszystkim młodszym osobom przy obecności innych czynników ryzyka (obciążenie rodzinne, palenie tytoniu, nadwaga, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca i inne) – podpowiada prof. dr hab. n. med. Piotr Jankowski z I Kliniki Kardiologii i Elektrokardiologii Interwencyjnej oraz Nadciśnienia Tętniczego.
W utrzymaniu cholesterolu na prawidłowym poziomie pomaga przede wszystkim zdrowy tryb życia. Brzmi banalnie, jednak przestrzeganie kilku prostych zasad to krok bliżej do zdrowego serca. O czym zatem warto pamiętać?
Udowodniono, że estry stanoli roślinnych obniżają poziom cholesterolu. Wysokie stężenie cholesterolu jest czynnikiem ryzyka choroby wieńcowej serca. Efekt obniżenia poziomu cholesterolu o 7 – 10% występuje w ciągu 2-3 tygodni stosowania, przy spożyciu 1,5 – 2,4 g stanoli roślinnych dziennie.